اثری درباره پیچیدگی‌های ذهنی انسان مدرن

کتاب «آبی به شب نزدیک‌تر است» به نویسندگی دنیا چهرازی که به تازگی توسط انتشارات خانه کاغذی به چاپ رسیده است، با حضور جمعی از اهالی سینما، ادبیات و رسانه در شهرکتاب ابن‌سینا رونمایی شد.

مهدی کرم‌پور، پرویز آبنار، جابر قاسمعلی، مهدی سجاده‌چی، جعفر صانعی مقدم، امیرحسین علم‌الهدی، عبدالرضا منجزی، سعید خانی، زهرا داوودنژاد، بهرنگ دزفولی زاده، عادل تبریزی، رسول کاهانی، شهرام‌ نجاریان، حسین عصاران، امیر ساعتچی‌فرد، سرور پیروانی، آرزو تاج‌نیا، پیمان محسنی، آزاده سیفی، امیر احمد انصاریان داریوش رشادت، آسمان طوسی و… از جمله چهره‌های حاضر در این مراسم بودند.

الناز اسماعیلی مدیر مسئول انتشارات خانه کاغذی در ابتدای این نشست گفت: «درباره مصائب نشر سخن بسیار است؛ برای انتشار کتاب با مشکلات عدیده‌ای روبرو هستیم و امروز هزینه‌های چاپ کتاب ثبات ندارد. به‌طوری‌که برخی ناشران قدیمی تیراژ کتاب‌های خود را از ۵ هزار به هزار و حتی پانصد نسخه تقلیل داده‌اند. افزایش هزینه‌ی چاپ موجب افزایش قیمت کتاب خواهد شد و این امر باعث کاهش خوانندگان کتاب شده است. برای همین ناشرها حتی برای یک ماه آینده‌ی خود نمی‌توانند برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشند. امیدوارم به ثبات در هزینه‌های تولید کتاب برسیم.»

اسماعیلی با اشاره به پروسه چهار ماهه صدور مجوز انتشار این کتاب توضیح داد: «نویسنده دغدغه انتشار کتاب را برای مخاطبان داخلی داشت و خوشحالم این کتاب در اختیار همه قرار گرفته است.»
مدیر مسئول خانه کاغذی در پایان از دو پخش‌کننده‌ی اصلی کتاب، پخش ققنوس و پخش گسترش قدردانی کرد.

در ادامه دنیا چهرازی نویسنده کتاب «آبی به شب نزدیک‌تر است» در پاسخ به سوالی مبنی بر تغییر حوزه‌ی فعالیتش از سینما به ادبیات اظهار کرد: «سینما را ترک نکردم اما به نظرم وقتی کاری را خیلی دوست دارید که برایش زمان زیادی را صرف کرده‌اید، بهتر است برای مدتی از آن فاصله بگیرید تا نسبت خود را به آن حرفه بسنجید و حتما بعد از مدتی، با اشتیاق بیشتر و با ارزیابی دقیق‌تری به این حرفه برمی‌گردید.»

وی ادامه داد: «اواخر ۱۳۹۸ همزمان با دوران کرونا، پروژه‌های سینمایی اغلب متوقف می‌شدند و شرایط تولید فیلم بسیار دشوار بود. از طرفی شرایط فعلی سینما در بخش تولید، اکران و حتی تبلیغات، مطلوب من نبود. همچنین شرایط نابسامان جامعه نیز رغبت فعالیت در سینما را به عنوان حرفه‌ای مخاطب محور از من گرفته بود. برای همین احساس می‌کردم وقت و انرژی‌ام در حرفه‌ای که دوستش دارم تلف می‌شود و تصمیم گرفتم به کاری بپردازم که بتوانم به صورت فردی و به شیوه‌ای که مطلوب من است حرفم را بزنم. این بود که به صورت جدی به نوشتن پرداختم.»

چهرازی درباره درون‌مایه‌ی کتاب اظهار کرد: «کتاب درباره پیچیدگی‌های ذهنی انسان مدرن است که می‌خواهد در بستر یک جامعه‌ی سنتی، از سنت به سمت مدرنیته حرکت کند و در این مسیر دچار بازنگری در تعاریف روابط اجتماعی خودش می‌شود.»

چهرازی ادامه داد: «جامعه سنتی به شما هنجارها، اخلاقیات و شاخص‌هایی تحمیل می‌کند و انسان مدرن بخش زیادی از این مسائل را برنمی‌تابد و ترجیح می‌دهد علیه آن طغیان کند. اما برای اینکه در جامعه به عنوان فردی بهنجار به نظر برسد، نمود بیرونی رفتارش با تمایلات درونی‌اش در تعارض است و این تضاد منجر به ایجاد نوعی شرمساری و خجالت‌زدگی از خود می‌شود. این حس خجالت مانند فیلتری سطح ذهن ما را پوشانده و همین امر باعث می‌شود که اغلب حتی در خلوت با خودمان نیز نتوانیم بی‌پروا و شفاف، اندیشه و تخیل کنیم.»

نویسنده کتاب «آبی به شب نزدیک‌تر است» با بیان اینکه در این کتاب درباره تاثیر اتفاق روی آدم‌ها صحبت کردم گفت: «انسانی که همه روزه با انبوهی از اخبار منفی، ناهنجاری‌ها و بی‌عدالتی‌ها دست و پنجه نرم می‌کند و به روزمرگی‌ها خو گرفته‌ است، به واسطه‌ی چه اتفاقی حاضر می‌شود که تغییراتی در خودش و محیط پیرامونش به وجود بیاورد؟ چه چیزی باعث می‌شود انسان‌ها حتی بعد از مواجه شدن با نیمه‌ی تاریک شخصیت نزدیکانشان همچنان تمایل به حفظ و ادامه‌ی ارتباطشان با آنها داشته باشند؟»

چهرازی افزود: «بخش عمده‌ای از این مسائل برگرفته از ترس است. روابط ما با اطرافیانمان درگیر پارادوکسی قابل تأمل است. ما با آدم‌های اطرافمان خو گرفته‌ایم ولی در عین حال می‌دانیم چگونه و به چه روشی ممکن است به ما آسیب بزنند و به رغم اینکه از برخی افراد نزدیک، زخم می‌خوریم اما فقط در کنار آنها احساس آرامش می‌کنیم.»

این نویسنده با بیان اینکه اساسا خیلی به نگاه زنانه و مردانه قائل نیستم گفت: «زمانی حرفهایمان ارزشمند است که بخواهیم به پدیده‌ها نگاه انسانی همراه با انصاف داشته باشیم. زن‌های این کتاب به اندازه‌ی مردهای این کتاب خطا دارند و به همان اندازه که آسیب می‌بینند آسیب می‌زنند و تلاش کردم تعادلی در این میان وجود داشته باشد.»

شادمهر راستین، فیلمنامه‌نویس و منتقد سینما نیز در این نشست اظهار کرد: همه می‌خواهیم کتاب، نوشتن، خواندن و کتابخانه زنده بماند. بقای تک‌تک ما به کتاب وابسته است و اصلی‌ترین انگیزه ما برای حضور در این جلسه، کتاب است.

وی ادامه داد: «برای من به عنوان فیلمنامه‌نویس، فیلمنامه و سینما جذاب‌تر است و در ادبیات روایتی که پشتوانه‌ی سینمایی، تصویر و ارتباط غیر از ادبیات با مخاطب داشته باشد، تجربه است و ما با خواندن اولین خط‌های این کتاب می‌توانیم متوجه شویم که این داستان می‌تواند به تصویر تبدیل شود و در ذهنمان می‌ماند. قطعا سابقه آشنایی خانم چهرازی با سینما باعث شده که به صورت تصویری تخیل کند.

نویسنده فیلم «به همین سادگی» درباره‌ی شکل روایی کتاب یادآور شد: شما با خواندن این کتاب به خوبی وضعیت فکری مردمان این دوره را در آن پیدا می‌کنید. شاید در دنیا آدم‌ها، یک ندای درون داشته باشند اما ما در ایران چند ندای درون داریم؛ ندای درون خوب، بد و بلاتکلیف.

وی توضیح داد: تک تک آدم ها در این کتاب خود واقعیشان را گم کرده و ندای درونی آنان دچار تغییر شده است. این کتاب به نوعی آینه مواج بی‌قراری‌های درون ما را به خودمان نشان می‌دهد. من این کتاب را برای دانشجویانم در زمینه شخصیت پردازی توصیه می‌کنم به این دلیل که هر شخصیتی از زوایای مختلف به یک واقع در موقعیت‌های مختلف می‌پردازد. جیم جارموش می‌گوید آدم‌های فیلم، در حادثه نیستند که خود را بروز می‌دهند بلکه کارهای بعد از یک واقعه شخصیت‌ها، برای تماشاگر مهم است.

راستین با بیان اینکه خوشحالم یک قصه ایرانی جدید و بروز داریم که یک دانشجو می‌تواند با مطالعه آن، به شخصیت پردازی پی ببرد، گفت: قطعا سبقه آشنایی نویسنده با مسائل روانشناسی در شخصیت پردازی و واکاوی و واگویی کاراکترها موثر بوده است. کتاب نسبت به یک واقعه در چند زمان از نگاه چند نفر، روایت خود را مطرح می‌کند و این مهم، نکته خوبی در شخصیت پردازی است.

نویسنده فیلم «امروز» گفت: بقای بخشی از افراد جامعه، در حذف دیگری است؛ چه شد که ما به اینجا رسیدیم؟ در دوره‌ای که ما از کشتن نگران می‌شویم نادیده انگاشتن از کشتن دردناک‌تر می‌شود و این نگاه در کتاب به مخاطب تلنگر می‌زند. هر شخصیت نوعی روایت دارد و نویسنده برای هریک از ادبیات خاصی استفاده می کند؛ پنج شکل روایی ذهنی داریم که نویسنده به پنج روش مختلف، روایات را مطرح می‌کند و این نثرِ ترکیبی، برگرفته از ادبیات و نگاه سینمایی است.

در ادامه این نشست مهدی سجاده‌چی، رئیس انجمن فیلمنامه‌نویسان سینمای ایران گفت: به دور از تعارفات مرسوم در این نوع مراسم، من ابراز تعجب می‌کنم از اینکه نویسنده تا این حد قدرت ترسناکی در حفر کردن ذهن دیگران دارد و این امر در شخصیت‌های کتاب مشخص است و من شیفته این شاخص کتاب شدم.

وی ادامه داد: توانمندی شخصیت‌ها در بیان درونیات خود، برایم فوق العاده بود و توقع نداشتم با اثری تا این حد جدی روبرو شوم. به جرات می‌گویم این کتاب جدی‌ترین کار در حوزه داستان‌نویسی در طول یکی-دو سال گذشته بوده است و از این حیث به خانم چهرازی تبریک می‌گویم.

در بخش‌هایی از این مراسم فرانک آرتا، روزنامه‌نگار، منتقد و نویسنده حوزه ادبیات و سینما نیز با اشاره به لحن متفاوت شخصیت‌های کتاب «آبی به شب نزدیک تر است» به خواندن بخش‌هایی از این اثر پرداخت.