طرحواره تنبیه اغلب به احساس کنترل و ایجاد یک محیط قابل پیشبینی مربوط میشود که در آن چیزهای بد مجازات میشوند و چیزهای خوب پاداش میگیرند. بنابراین، به ما این باور را میدهند که اگر رفتار خوبی داشته باشیم، میتوانیم از اتفاقات بد پیشآمده جلوگیری کنیم.
طرحواره تنبیه، علت و راه های درمان طرحواره تنبیه چیست؟ طرحواره تنبیه چیست و چگونه می توان آن را شناسایی کرد؟ طرحواره تنبیه اغلب به احساس کنترل و ایجاد یک محیط قابل پیشبینی مربوط میشود که در آن چیزهای بد مجازات میشوند و چیزهای خوب پاداش میگیرند. بنابراین، به ما این باور را میدهند که اگر رفتار خوبی داشته باشیم، میتوانیم از اتفاقات بد پیشآمده جلوگیری کنیم. طرحواره ها مجموعه ای از الگوهای فکری و باورهای اشتباه می باشند که از زمان کودکی در فرد شکل گرفته اند و باعث می شوند تا شخص رفتارهای اشتباهی را انجام دهد، یکی از این تله ها به عنوان طرحواره تنبیه شناخته می شود بسیار از والدین بسیار سخت گیر هستند و معتقدند در صورتی که کودک معیارهایی که از آن ها خواسته شده است نرسند باید مورد تنبیه و مجازات قرار گیرند، این باور ها و اعتقادات به صورت مستقیم و ناخودآگاه به کودک منتقل داده می شود و آن ها گمان می کنند تنبیه روشی برای رسیدن به اهداف می باشد.
افرادی که درگیر این تله شده اند در صورتی که مواجهه با اشتباهات خود و یا دیگران شوند هیچ رحم و مروتی ندارند و اعتقاد دارند هر اشتباهی تاوانی دارد و با مجازات و تنبیه صورت گیرد و شرایط فرد را در نظر نمی گیرند اگر در شرایط سخت هم باشد تنبیه را انجام می دهند.
طرحواره تنبیه باعث می شود تا فرد رفتارهای خشونت آمیزی را انجام دهد و به خود و دیگران آسیب هایی را وارد کند به همین دلیل باید این طرحواره را به طور کامل بشناسید و آگاهی لازم در مورد آن به دست آورید.
طرحواره تنبیه چیست؟
افرادی که گرفتار طرحواره تنبیه شده اند اعتقاد دارند که فرد خطاکار باید حتما مجازات شود تا دوباره کار اشتباهی انجام ندهد و آن ها فکر می کنند که فرد خطاکار متوجه فواید تنبیه نمی باشد و لازم است از اشتباهات خود درس بگیرد، طرحواره تنبیه را می توان در ناظم و مدیری که به هر بهانه ای تمایل دارد دانش آموزان را تنبیه کند مشاهده کرد.
افرادی که مبتلا به طرحواره تنبیه هستند بسیار ناشکیبا و پایبند به اخلاق می باشند و به راحتی دیگران را نمی بخشند آن ها باید حتما فرد خطاکار را تنبیه کنند و هیچ عذر و بهانه ای را نمی پذیرند این افرادی حس مهربانی و همدلی ندارد و تمایل ندارند عذر و بهانه های فرد را بپذیرند و تنها با تنبیه کردن می توانند به هدفشان برسند.
یکی از راه هایی که می توان این اشخاص را شناخت تن صدا آن ها هنگام سرزنش کردن خود یا دیگران می باشد، این تن صدا شبیه صدای والد سرزنش گری می باشد که احتمالا در کودکی داشته اند و رفتار آن ها سرد، خشن، بی عاطفه، تحقیر آمیز و به دور از هر گونه احساس دلسوزی می باشد. تا زمانی که فرد خطاکار را به سزای اعمالش نرساند و او را تنبیه نکند صدای او آرام نمی شود.
گاهی اوقات طرحواره تنبیه با طرحواره معیارهای سرسختانه همراه می شود در بعضی اوقات افراد برای خود معیارها و اهداف سخت گیرانه ای را در نظر گرفته اند و زمانی که به آن ها نمی رسند سر خود داد می زنند، غذا خوردن را برای خود منع می کنند و یا حتی دست به خودزنی می کنند.
روش های مقابله با تله تنبیه
افرادی که به تله تنبیه دچار شده اند در بسیاری از اوقات به سه روش به آن پاسخ می دهند، واکنش های آن ها در برابر الگوهای فکری شان به صورت تسلیم، اجتناب یا جبران افراطی می باشد.
- تسلیم شدن
افرادی که گرفتار تله تنبیه شده اند نسبت به الگوهای فکری طرحواره تسلیم می شوند و خشم و عصبانیت شان را به صورت کلامی و فیزیکی نشان می دهند و رفتار نادرستی نسبت به خود و دیگران دارند آن ها عصبانی و پرخاشگر هستند.
گاهی اوقات ممکن است به سمت افرادی که شبیه خودشان است جذب شوند و یا به صورت ناخودآگاه در رابطه ای قرار بگیرند که همیشه مورد تحقیر و سرزنش باشند.
- اجتناب کردن
آن ها مطمئن هستند که دیگران به آن ها آسیب می زنند و به همین دلیل ترجیح می دهند از جمع دور باشند و بیشتر تنهایی را دوست دارند، آن ها از بودن در کنار آدم های ایرادگیر و ریزبین و موقعیت هایی که احتمال می دهند مورد قضاوت و تحقیر و یا تنبیه دیگران باشند دوری می کنند و سعی می کنند در آن موقعیت ها قرار نگیرند.
- جبران افراطی
این افراد در برابر خطاها و اشتباهات افراد در ظاهر برخورد و رفتار خوبی دارند اما از درون پر تنش و پرخاشگر و سرشار از افکار و احساسات منفی می باشند در بعضی اوقات میل دارند به خود و دیگران آسیب برسانند اما این احساس خود را با بخشش و محبت افراطی سرکوب می کنند.
نسبت به مسائل بسیار سهل گیر می باشند و سریع دیگران را می بخشند، به عنوان مثال ممکن است همسرش خیانت کرده باشد او را به راحتی ببخشد و در ظاهر رفتاری محبت آمیز با او داشته باشد اما از درون به شدت عصبانی و خشمگین باشد.
ریشه های تحولی و دلایل بروز طرحواره تنبیه
ریشه تحولی این طرحواره ها اغلب در دوران کودکی افراد مشخص می شود بزرگسالانی که به این طرحواره تنبیه دچار شده اند معمولا در دوران کودکی والدینی سرزنش گر و عصبی داشته اند که آن ها را به خاطر کوچک ترین اشتباهشان مورد تنبیه و تحقیر قرار داده اند،
بسیار از والدین بسیار سخت گیر هستند و معتقدند در صورتی که کودک معیارهایی که از آن ها خواسته شده است نرسند باید مورد تنبیه و مجازات قرار گیرند، این باور ها و اعتقادات به صورت مستقیم و ناخودآگاه به کودک منتقل داده می شود و آن ها گمان می کنند تنبیه روشی برای رسیدن به اهداف می باشد.
یکی دیگر از دلایلی که فرد گرفتار طرحواره تنبیه می شود محبت مشروط والدین در زمان کودکی می باشد، این بدین معنا است که والدین در زمانی که محبت و عشق به کودک شان می ورزند که کودک به خواسته ها و معیارهای بلندپروازانه ی خود رسیده باشد و در غیر این صورت رفتار محبت آمیزی با او نخواهند داشت.
درمان طرحواره تنبیه
هدف درمانی این مسئله این است که به فرد ثابت شود هر انسانی در زندگی اش اشتباهات بسیاری انجام می دهد و این امری طبیعی می باشد و درمانگر به فرد کمک می کند تا به این باور برسد که نباید دیگران را به خاطر اشتباهات تنبیه کند و نسبت به اشتباهات آن ها جبهه بگیرد و در ذهن خود آن اشتباهات را بزرگ کند.
هم چنین او در جلسات درمان پی می برد که اشتباهاتی که انجام داده است به طور مطلق مقصر نمی باش و مجموعه ی این اشتباهات باعث می شود تا اتفاقاتی صورت گیرد، در فرآیند درمان روش های تشویق کردن دیگران و بخشیدن آن ها به خوبی آموزش داده می شود تا فرد بتواند با دیگران به خوبی رفتار کنند و به خاطر اشتباهات آن ها را مورد تنبیه قرار ندهد.
طرحواره درمانگر به فرد مبتلا می گوید که سرزنش و تنبیه کردن آن چه را که او می خواهد به فرد نمی دهد و چیزی را در اختیارش قرار نمی دهد و تنها باعث می شود تا ترس و تنش در او افزایش یابد، درمانگر در این جلسات به فرد کمک می کند تا مسئله اعتماد در روابط را افزایش دهد و از این طریق اضطراب و ترسش از خطاهای دیگران را کاهش دهد.
نکته
باید این نکته را در نظر بگیرید که افراد باید با عواقب کارشان رو به رو شوند اما این بدین معنی نمی باشد که شخصیتشان باید به طور کامل تخریب شود و یا آسیب هایی به آن ها وارد شود، تنبیه و مجازات آن ها باید متناسب با اشتباهاتشان باشد که فرد آگاه تر و پخته تر شود و نباید او را سرزنش و تحقیر و تخریب کرد، در بعضی موارد با بخشیدن فرد می توان به رشد شخصیت او کمک کرد و این روش کارسازتر می باشد.
نکات مهم در رهایی از طرحواره تنبیه
در صورتی که به طرحواره تنبیه دچار شده اید بهتر است یاد بگیرید با خود و دیگران مهربان تر و نرم تر برخورد کنید و هر اشتباهی که مرتکب شدید به جای سرزنش کردن، آن اشتباه را بپذیرید و سعی کنید به جای آن که خودتان را تنبیه کنید آن مسئله را به درستی یاد بگیرید، خودتان را دوست داشته باشید و به خود بگویید درست است که اشتباه کرده اید اما هنوز هم دوست داشتنی و ارزشمند می باشید و نیازی نیست شخصیتتان را مورد تخریب قرار دهید.
در صورتی که با اشتباهات دیگران رو به رو شدید با آن ها رفتار صحیح داشته باشید و به آن ها بیاموزید که چطور می توانند به شیوه منطقی کارهایشان را جبران کنند و اشتباهات خودشان را بپذیرند، هم چنین به جای کلمه “چرا “از “چی شد و چطور شد” استفاده کنید زیرا این کلمات بار منفی و سرزنشی کمتری دارد.
اگر در برابر اشتباهات دیگران و الگوهای فکری تان از روش جبران افراطی استفاده می کنید، این کار را متوقف نمایید و به جای آن که اشتباه دیگران را سریع ببخشید و خشم زیادی در درون خود قرار دهید بهتر است دیگران را متوجه عصبانیت و خشم خود کنید و به آن ها بگویید که چه رفتاری را انجام دهند تا شما آرام تر شوید و بتوانید از درون هم آن ها را ببخشید و تنها بخشش شما ظاهری نباشد.
سخن آخر
کنترل طرحواره ها به دلیل این که به شدت درونی شده اند و از کودکی همراه فرد می باشند کاری بسیار سخت به شمار می آیند و افراد به تنهایی نمی توانند آن را حل کنند و از پس آن برآیند و چون طرحواره تنبیه، خشم و عصبانیت و پرخاشگری بسیاری را به اطرافیان منتقل می کند باید حتما از خدمات تخصصی طرحواره درمانگر استفاده شود تا درمانگر بتواند علت اصلی مشکل آن ها را پیدا کند ودرمان را به درستی انجام دهد.
به یاد داشته باشید که هیچ وقت برای درمان دیر نمی باشد و اگر بسیار به خود و روابطتان آسیب زده ای ناامید نشوید و سعی کنید هر چه سریع تر درمان را آغاز کنید و راه چاره ای برای این مسئله در نظر بگیرید.