آغاز سال تحصیلی با همه زیباییها و خاطرات خوب و به یادماندنیاش، اما برای کودکان کلاس اولی به خصوص آنهایی که تجربه دوره پیش دبستانی را نداشتهاند، گاهی با ترس و اضطراب همراه است و باید از سوی والدین و اولیای مدرسه مدیریت شود. والدین، مربیان مدارس و مشاوران کودک باید این استرس را از دغدغههای خود بدانند و برای حل و فصل و درمان آن برنامهریزی کنند در غیر این صورت ممکن است با عواقبی، چون فراگیر شدن اضطراب در کودک و ترس و واهمه او از حضور در موقعیتهای مختلف اجتماعی روبهرو شوند.
خلل در بخش دلبستگی ایمن کودک
آذردخت داوری – روانشناس بالینی با اشاره به اینکه اضطراب کلاساولیها در اولین حضور در مدرسه تا حدی طبیعی است، اظهار کرد: «یکی از دلایل این استرس به دوران کودکی بر میگردد. دورانی که بخش دلبستگی ایمن کودک دچار مشکل شده است یعنی مادر نیازهای کودک را به موقع پاسخ نداده و او را در آغوش نگرفته است، به همین دلیل کودک با فضاهای غریبه مثل مدرسه یا دوستان جدید کنار نمیآید.
حال کودکانی که دچار اضطراب جدایی هستند یعنی از خارج شدن از فضای امن خانواده ترس دارند و نمیتوانند با فضای مدرسه کنار بیایند هم والدین و هم اولیای مدرسه را دچار مشکل میکنند و این مشکل ممکن است ماهها طول بکشد.»
«توصیه میشود والدین به دوران کودکی فرزندانشان توجه ویژهای داشته و به نیازهای هیجانی آنها پاسخ صحیح داده و آنها را برطرف کنند. با محبت به کودکان، ترس و اضطراب فرزندانشان را کاهش داده و مشکلات آنها را در مراحل بعدی کمتر کنند.»
کمک به رفع اضطراب مدرسه
وی در باره برخورد صحیح والدین میگوید: «اگر اضطراب کودکان زیاد و در مواردی غیر از مدرسه رفتن است، والدین باید آنها را نزد درمانگر برده و تحت درمان قرار دهند، اما اگر تنها در ارتباط با رفتن به مدرسه باشد، باید یک برنامهریزی ساختارمند برای شروع دوران مدرسه در نظر گرفته شود. آنها کودکان را با فضای مدرسه و بخشهای مختلف آن از جمله کلاس درس، سرویسهای بهداشتی و دفتر مدرسه آشنا کنند تا محیط برای آنها غریبه نباشد. نکته بعدی اینکه دانشآموز با پدر یا مادر به مدرسه برود و والدین به او اطمینان بدهند که دنبالش خواهند رفت و یکدفعه از کودک جدا نشوند تا اضطراب او آرام آرام کاهش پیدا کند. همچنین رفتار والدین به گونهای نباشد که دانشآموز فکر کند میتواند به مدرسه نرود.»
برنامهریزی برای حضور بهموقع در مدرسه
این روانشناس در ادامه گفت: «گاهی اضطراب کودکان به والدین منتقل میشود و آنها نیز دچار استرس میشوند. در این مورد والدین باید سعی کنند اضطراب پیش آمده را کاهش داده و به آرامش برسند. یکی دیگر از مواردی که باید به آن توجه ویژه شود خواب کودکان است. کودکانی که شب دیر میخوابند، صبح دیر بلند میشوند و همین برای والدین ایجاد اضطراب میکند و همین اضطراب به کودکان منتقل میشود. کودکان باید صبح زود از خواب بیدار شوند و با آرامش صبحانه بخورند و وسایلشان را آماده کنند و بدون استرس از خانه خارج شوند.
کودکان مضطرب باید قبل از اینکه زنگ مدرسه زده شود همراه والدین در مدرسه حاضر شوند. با دوستان جدید صحبت کنند و کمکم وارد بازی شوند و با آنها سر کلاس درس حاضر شوند. گاهی اوقات دیده میشود بعضی از کودکان دچار علائم جسمانی مانند تهوع و پا درد میشوند، والدین نباید نگران شوند و بدانند همه این علائم مربوط به اضطراب است.»
پرهیز از سختگیری و سرزنش
داوری درباره رفتار سختگیرانه بعضی از والدین نیز اظهار کرد: «تنبیه، سرزنش و تهدید کودکان هیچ اثری ندارد و حتی اضطراب را شدیدتر میکند. والدین باید احساسات فرزندانشان را در نظر بگیرند و با درک اضطراب و احساسات کودکشان، اجازه دهند او درباره احساساتش صحبت کند و با او همدل و همراه شوند. اجازه بدهند بچه در شرایط خودش صحبت کند و از اضطراب او درک متقابلی داشته باشند. اگر کودک درباره مدرسه ناراحت بود و میخواست در این باره صحبت کند، او را سرکوب نکنند و اجازه دهند احساساتش را بیان کند چراکه همین همدلی باعث آرامش فرزند میشود.»
مسئولان مدرسه صبور باشند
این روانشناس رفتار مربیان مدرسه را نیز بسیار تأثیرگذار دانسته و اظهار داشت: «قطعاً رفتار صبورانه و ملایمتآمیز مربیان مدرسه در آرامش این دسته از کودکان بسیار مؤثر است. آنها نباید این قبیل دانشآموزان را سرزنش کنند و بگویند هنوز بزرگ نشدهای، چراکه این رفتار باعث میشود حال آنها بدتر شود. ارتباط مسئولان مدرسه با کلاس اولیها باید خوب، مهربان و با ملایمت باشد تا کودکان از مدرسه زده نشوند و استرس آنها کاهش یابد.»
وی هر دو نقش والدین و مربیان مدرسه را در کمرنگ شدن اضطراب کودکان مؤثر دانست و گفت: «والدین در اضطراب جدایی نقش بسزایی دارند، اما در کاهش اضطراب شروع مدرسه، هم والدین و هم مسئولان مدرسه تأثیرگذار هستند و هر دو باید در کاستن اضطراب کودکان ایفای نقش کنند. نقش معلم نیز به شدت تأثیرگذار است. وقتی والدین مدرسه را ترک میکنند و کودک را به مسئولان مدرسه میسپارند توقع میرود با آرامی و ملایمت، بدون سرزنش با کودک رفتار شود و اجازه دهند احساسات فرزند در مدرسه بروز داده شود.»
این کارشناس در آخر جذابیتهای محیطی مدرسه از جمله رنگآمیزی و پخش آهنگهای شاد را مفید و مؤثر دانست و گفت: «طبیعتاً فضای شاد برای کودکان به خصوص کلاس اولیها جذابیت دارد و هر چه شادتر باشد اثرات بهتری در آرامش آنها دارد و موجب کاهش استرس میشود.»
